kontrolapodatkowa.pl

Twój przyjaciel w sporze z fiskusem

21.02.2019

Tagi: ,

Czynności sprawdzające – nadużywana procedura podatkowa

Organy podatkowe prowadzą coraz więcej czynności sprawdzających. W wielu jednak sytuacjach robią to w sposób sprzeczny z prawem. Czynności sprawdzające można stosować wyłącznie w przypadkach jednoznacznie wskazanych w Ordynacji podatkowej. Mogą być stosowane do sprawdzania czynności formalnych, takich jak  np. złożenie deklaracji.   W żadnym razie nie służą natomiast do ustalania stanu faktycznego. 

 

Czynności sprawdzające

 

Zgodnie z art. 272 Ordynacji podatkowej, czynności sprawdzające mogą być podejmowane przez organy podatkowe, tylko w celu:

  1. sprawdzenia terminowości:
    składania deklaracji,
    wpłacania podatków, w tym również pobieranych przez płatników oraz inkasentów;
  2. stwierdzanie formalnej poprawności dokumentów wymienionych wyżej;
  3. ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami;
  4. weryfikacji poniesionych przez podatnika wydatków i uzyskanych przychodów (dochodów) opodatkowanych lub przychodów (dochodów) nieopodatkowanych. W zakresie niezbędnym do ujawnienia podstawy opodatkowania z tytułu przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych;
  5. weryfikacji danych i dokumentów przedstawionych przez podatników dokonujących rejestracji podatkowej.

Ponadto w ramach czynności sprawdzających organ podatkowy może badać zasadność zwrotu podatku VAT, co wynika z art. 274b ordynacji podatkowej oraz art. 87 ust. 2 ustawy o VAT.

W ramach czynności sprawdzających organ podatkowy może wyłącznie:

  1.  zażądać złożenia wyjaśnień w sprawie przyczyn niezłożenia deklaracji lub sprawozdania finansowego lub ezwać do ich złożenia, jeżeli nie zostały złożone mimo takiego obowiązku,
  2. w razie wątpliwości co do poprawności złożonej deklaracji – wezwać do udzielenia, w wyznaczonym terminie, niezbędnych wyjaśnień lub uzupełnienia deklaracji, wskazując przyczyny podania w wątpliwość rzetelności danych w niej zawartych,
  3. jeżeli ze złożonej deklaracji wynika, że podatnik skorzystał z przysługujących mu ulg podatkowych, organ podatkowy może zwrócić się do niego o okazanie dokumentów lub o złożenie fotokopii dokumentów, których posiadania przez podatnika, w określonym czasie, wymaga przepis prawa.

 

Co dalej?

 

Organ podatkowy, w trakcie prowadzonego postępowania podatkowego lub w trakcie kontroli podatkowej, może również zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą:

  1. przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym postępowaniem lub kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności,
  2. przekazania, za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznym nośniku danych, wyciągu z ksiąg podatkowych i dowodów księgowych, jeżeli kontrahent podatnika prowadzi księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych.

Podkreślenia wymaga, że zgodnie z wyżej wskazanym uprawnieniem organ może żądać od kontrahentów podatnika wyłącznie przedstawienia dokumentów, a nie składania wyjaśnień w zakresie okazanych dokumentów. Organy często występują o wyjaśnienia i liczą na niewiedzę kontrahentów, że przy okazji otrzymania dokumentów uzyskają również inne dodatkowe informacje.  

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że dokumenty przedstawiane na żądanie organu muszą dotyczyć zakresu postępowania lub kontroli podatkowej prowadzonych wobec podatnika. Jeżeli więc np. kontrola dotyczy podatku od towarów i usług za okres styczeń – czerwiec 2018r., to organ nie może żądać od kontrahenta dokumentów VAT za lipiec 2018r. albo za styczeń – czerwiec 2018r. w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych.

              Z danych publikowanych przez Szefa KAS wynika, że liczba kontroli podatkowych systematycznie maleje. W 2016r. wyniosła 44.068, a w 2017r. już tylko 23.781. Natomiast wzrasta wartość (kwota podatków) nieprawidłowości stwierdzonych w trakcie kontroli podatkowych. To z kolei oznacza, że kontrole są coraz lepiej przygotowane i trafniej typowane są podmioty do kontroli. Nie budzi wątpliwości, że decydujący wpływ na to zjawisko ma wzrastająca ilość czynności sprawdzających, często wykonywanych z przekroczeniem granic do ich podejmowania.

W toku czynności sprawdzających organy podatkowe pytają się, przykładowo, o przyczyny powstania straty u podatnika. Umożliwia to podjęcie decyzji, czy zasadne jest wszczęcie i prowadzenie kontroli podatkowej, czy też możliwe jest poprzestanie na wyjaśnieniach podatnika – jeżeli są one dla organu wystarczające. Ponadto, zmniejszenie liczby kontroli wynika również z faktu, że w wyniku podjęcia czynności sprawdzających podatnik składa dobrowolnie korektę zeznania/deklaracji podatkowej, a zatem wszczęcie kontroli staje się bezcelowe. W praktyce odkąd wprowadzony został obowiązek przesyłania jednolitych plików kontrolnych bardzo często w ramach czynności sprawdzających organy dopominają się o przesłanie dodatkowych dokumentów, które rzekomo mają coś uzupełnić, czy wyjaśnić.

Podsumowując

Uprawnienie do przeprowadzania czynności sprawdzających jest przez urzędy skarbowe nadużywane i wykorzystywane, często np. do wielokrotnego przedłużania terminów zwrotu VAT. Zwrócił już na to uwagę NSA w uchwale z 24 października 2016 r., I FPS 3/16, w której stwierdził, że w ramach czynności sprawdzających nie jest możliwe przeprowadzanie tzw. kontroli krzyżowych i żądanie przedstawienia dokumentów od kontrahentów podatnika.

Oczywiście, biorąc pod uwagę fakt, że czynności sprawdzające nie są formalnie trybem prowadzenia kontroli przedsiębiorcy, istnieją wątpliwości,  czy rzeczywiście organy podatkowe pozyskują informację w sposób zgodny z istotą i funkcją czynności sprawdzających i tym samym czy wykraczają poza ich zakres.

Dlatego tak istotne jest wsparcie profesjonalnego pełnomocnika (doradcy podatkowego) już na etapie wszczęcia i prowadzenia czynności sprawdzających. Znajomość przepisów podatkowych, w szczególności praw podatnika, ale i granic do jakich może posunąć się organ podatkowych w swoich żądaniach, to jedyna gwarancja ograniczenia ryzyka podatkowego.