kontrolapodatkowa.pl

Twój przyjaciel w sporze z fiskusem

Nową praktyką organów podatkowych jest zarzucanie pozorności działalności gospodarczej w sytuacji gdy podatnik w prowadzonej działalności nie osiąga przychodów lub osiąga je na znacznie niższym poziomie niż koszty.

W tej sytuacji organ podatkowy niejako „na skróty” zamiast przeprowadzać postępowanie dowodowe zmierzające do zbadania prawidłowości rozliczeń i ewentualnie określenia zobowiązania podatkowego w prawidłowej wysokości wydaje decyzję orzekającą o obowiązku zapłaty podatku z art. 108 ustawy o podatku od towarów i usług, kwestionując jednocześnie prawo do całości podatku naliczonego z faktur dokumentujących nabycie towarów lub usług.

Zgodnie z art. 108 ustawy o VAT w przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty. Chociaż z treści przepisu może to nie wynikać ma on bardzo poważne konsekwencje w przypadku stwierdzenia pozorności prowadzenia działalności gospodarczej ponieważ podatek należny przestaje być podatkiem należnym a staje się podatkiem do zapłaty z art. 108 ustawy o VAT, podatek naliczony jest wyzerowany, a także nabywcy towarów i usług od podatnika nie mogą odliczyć podatku naliczonego z faktur wystawionych przez tego podatnika.

Jeżeli czynności faktycznie są pozorne art. 108 ustawy o VAT może mieć zastosowanie, jednak ostatnio niektóre urzędy skarbowe idą znacznie dalej i stwierdzają pozorność działalności gospodarczej np. wtedy gdy w dłuższym okresie czasu podatnik wykazuje stratę z działalności gospodarczej, lub osiąga minimalne przychody przy dużych nakładach finansowych.

Takie działanie organów jest nadużyciem ponieważ nie każda działalność gospodarcza polega na zakupie i sprzedaży z niewielką marżą w krótkim odstępie czasu towarów handlowych. Działalność gospodarcza np. w sektorze B+R polega na wieloletnich badaniach, inwestycjach i poszukiwaniu środków zanim zostaną uzyskane przychody. Działanie organów nie uwzględnia również ryzyka związanego z prowadzoną działalnością. Nie każda działalność mimo poniesionych nakładów finansowych przyniesie oczekiwane lub jakiekolwiek zyski. Niebezpieczne i niedopuszczalne w demokratycznym państwie prawnym jest stwierdzanie pozorności działalności gospodarczej w sytuacji gdy działalność spełnia definicję działalności gospodarczej a z różnych przyczyn do osiągnięcia przychodów nie doszło.

Aby stwierdzić czy dana działalność jest działalnością gospodarczą należy odwołać się do definicji działalności gospodarczej uregulowanej m. in w art. 3 pkt 9 Ordynacji podatkowej, art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Jednak w zakresie podatku VAT najważniejsza jest definicja działalności gospodarczej wskazana w ustawie o podatku od towarów i usług.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o VAT działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w  szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Na podstawie treści przytoczonej powyżej definicji można wyciągnąć wniosek, iż działalność gospodarcza ujmowana jest stosunkowo szeroko, odnosi się do różnych form aktywności oraz opiera się na pewnych określonych kryteriach tj. kryterium ekonomicznej klasyfikacji, celu zarobkowym, a także na wykonywaniu jej w sposób zorganizowany i ciągły.

Cel zarobkowy, czy sposób zorganizowany i ciągły są pojęciami nieostrymi, dlatego w przypadku sporu z organem najlepiej udać się po pomoc do profesjonalnego pełnomocnika (doradca podatkowy, adwokat, radca prawny) specjalizującego się w prawie podatkowym, który oceni spełnienie przesłanek działalności gospodarczej oraz wskaże właściwy sposób postępowania w sporze z organem podatkowym.

Pozostaje jeszcze pytanie czy organ podatkowy w ogóle jest uprawniony do stwierdzenia pozorności działalności gospodarczej. Zgodnie z art 199a Ordynacji podatkowej organ podatkowy dokonując ustalenia treści czynności prawnej, uwzględnia zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony. Jeżeli z dowodów zgromadzonych w toku postępowania, w szczególności z zeznań strony, chyba że strona odmawia składania zeznań występują wątpliwości co do istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, z którym związane są skutki podatkowe, organ podatkowy występuje do sądu powszechnego o ustalenie istnienia lub nieistnienia tego stosunku prawnego lub prawa. Jak wynika z powyższego, brak jest w przepisach prawa uprawnienia dla stwierdzenia pozorności działalności gospodarczej, a występuje jedynie uprawnienie do stwierdzenia pozorności konkretnej czynności prawnej oraz ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Działanie organów bardziej wpisuje się w treść uchylonego w 2005 roku w związku z orzeczeniem TK art 24b Ordynacji podatkowej.

Stanowisko zaprezentowane we wpisie potwierdza wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 stycznia 2016 r. (sygn. akt II FSK 3162/13).

W myśl powyżej wskazanego orzeczenia „Pominięcie skutków prawnych tej czynności prawnej (w stanie faktycznym była to czynność prawna sprzedaży) było możliwe w dawnym porządku prawnym, pod rządami art. 24b § 1 o.p., ale ten przepis już nie obowiązuje. Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 11 maja 2004 r. o sygn. K 4/03 (Dz. U. z 2004 r. Nr 122, poz. 1288) uznał ten przepis za niezgodny z Konstytucją RP. Nie wprowadzono w to miejsce jednak jakiejkolwiek innej klauzuli zapobiegającej unikaniu opodatkowania, która pozwoliłaby na usunięcie skutków prawnych dokonanych tego rodzaju czynności. Tak więc ani organ odwoławczy, ani Sąd pierwszej instancji w rozpatrywanej sprawie nie mieli upoważnienia do użycia takiej argumentacji, jakby klauzula zapobiegająca unikaniu opodatkowania funkcjonowała w obrocie prawnym. W obowiązującym stanie prawnym, a mianowicie gdy uchylona została ogólna klauzula zakazująca unikania opodatkowania, stan ten jest bowiem równoznaczny z zakazem pomijania przez organy podatkowe skutków podatkowych czynności prawnej dokonanej wyłącznie w celu osiągnięcia korzyści podatkowej. Powyższe oznacza, że o ile czynność prawna jest ważna, organ podatkowy zobowiązany jest respektować skutki, jakie z danym rodzajem czynności wiąże system podatkowy.”