kontrolapodatkowa.pl

Twój przyjaciel w sporze z fiskusem

18.02.2016

Tagi:

Urząd skarbowy nie zakwestionuje optymalizacji podatkowej… jak na razie – klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania już w drodze

Organy podatkowe często dążą do kwestionowania działań podatnika polegających na minimalizowaniu jego obciążeń podatkowych. Cel ten próbuje urzeczywistniać się na różne sposoby, do których zaliczyć można wykorzystanie zasady interpretacyjnej, wyrażonej w art. 199a Ordynacji podatkowej, odnoszącej się do oceny pozornego oświadczenia woli złożonego w celu ukrycia innej czynności prawnej.

 

Zgodnie ze skazanym przepisem, organ podatkowy dokonując ustalenia treści czynności prawnej, uwzględnia zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony czynności. Z kolei jeżeli pod pozorem dokonania czynności prawnej dokonano innej czynności prawnej, skutki podatkowe wywodzi się z tej ukrytej czynności prawnej.

 

Cel omawianego przepisu został wyjaśniony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 15 stycznia 2016 r., sygn. akt II FSK 3162/13. NSA stwierdził, że analiza art. 199a Ordynacji podatkowej „prowadzi do wniosku, że przepis ten znajduje zastosowanie jedynie w przypadku stwierdzenia istnienia w obrocie pozornej czynności prawnej, a nie czynności prawnej dokonanej wyłącznie w celu osiągnięcia zamierzonego rezultatu podatkowego, nie mającej jednak cech czynności pozornej”. Sąd dodał, że „W obowiązującym stanie prawnym, a mianowicie gdy uchylona została ogólna klauzula zakazująca unikania opodatkowania, stan ten jest bowiem równoznaczny z zakazem pomijania przez organy podatkowe skutków podatkowych czynności prawnej dokonanej wyłącznie w celu osiągnięcia korzyści podatkowej. Powyższe oznacza, że o ile czynność prawna jest ważna, organ podatkowy zobowiązany jest respektować skutki, jakie z danym rodzajem czynności wiąże system podatkowy“.

 

Należy podkreślić doniosłość przytoczonego wyżej rozstrzygnięcia – praktyka organów podatkowych, polegająca na stosowaniu art. 199a Ordynacji podatkowej jako swego rodzaju klauzuli zakazującej unikania opodatkowania, jest bowiem powszechna, pomimo jej oczywistej wadliwości.

 

Wypada odnotować, że w Stałym Komitencie Rady Ministrów trwają obecnie prace nad wprowadzeniem do polskiego porządku prawnego klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, który przyjmuje uwagi do projektu ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw, zawierającego propozycję wprowadzenia wspomnianej klauzuli.

 

W uzasadnieniu do przytoczonego wyżej projektu ustawy zwraca się szczególną uwagę na fakt, że realizuje on wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 maja 2004 r., sygn. akt K 4/03, który uznał przepisy tworzące poprzednio obowiązującą klauzulę za niezgodne z Konstytucją RP. W dokumencie tym czytamy ponadto, że „Sednem proponowanej regulacji będzie przepis art. 119a Ordynacji podatkowej określający, jakiego rodzaju działania będą zwalczane za pomocą nowej regulacji oraz jaki mechanizm prawny będzie temu służyć.”

 

Jeśli podatnik dokona sztucznej czynności, aby osiągnąć korzystny rezultat podatkowy, stojący w sprzeczności z istotą regulacji podatkowej, to skuteczność tego rodzaju działania zostanie prawnie zniweczona (art. 119a § 1). Warunkiem pozbawienia takiej czynności jej skuteczności w sferze prawa podatkowego będzie spełnienie łącznie przesłanki sztuczności i działania przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, jeśli taka korzyść w danych okolicznościach byłaby sprzeczna z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej. Taką czynność ustawa uznawać będzie za unikanie opodatkowania i będzie mu przeciwdziałać.

 

Ta regulacja wytyczy granicę pomiędzy dopuszczalną optymalizacją podatkową, która nadal będzie w pełni dopuszczalna, a tego rodzaju działaniami, które z uwagi na swój szkodliwy charakter nie powinny być tolerowane. Regulacja ta nie będzie ograniczać prawa podatników do działań optymalizacyjnych, o ile dokonują rzeczywistych działań gospodarczych.

 

Mechanizm działania tej normy, tj. klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, będzie polegał na tym, że zakwestionowana czynność lub ich zespół pozostaną ważne i skuteczne w sferze prawa cywilnego, jednak ich podatkowoprawne skutki zostaną określone inaczej, niż wynikałoby to z formalnoprawnej, nacechowanej sztucznością postaci. Skutki podatkowe mogą zostać określone w dwojaki sposób: albo poprzez odmówienie działaniom podatnika jakiejkolwiek skuteczności na płaszczyźnie podatkowej, albo też na swoistej reklasyfikacji czynności.”

 

Wobec powyższego, podatnicy, planujący dokonać działań optymalizacyjnych, powinni przeanalizować je pod kątem proponowanych przepisów. Szczególnego podkreślenia wymaga fakt, że ustawa ma wejść w życie już po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia. Krótki okres vacatio legis sugeruje niezwłoczne zbadanie skutków projektowanej nowelizacji na planowane działania optymalizacyjne podatników z uwagi na duże ryzyko kontroli podatkowej w tym zakresie.

 

Kacper Sołoniewicz

Jakub Wirski