kontrolapodatkowa.pl

Twój przyjaciel w sporze z fiskusem

25.02.2016

Tagi:

Zmiany w regulacji przedawnienia – czy jednak wystarczające?

W ramach kolejnego podsumowania 120 Konferencji Podatkowej poświęconej ostatniej nowelizacji przepisów Ordynacji podatkowej, warto zwrócić uwagę na przepisy dotyczące przedawnienia, koncentrując się na nowych i zmienionych rozwiązaniach, obowiązujących od 1 stycznia 2016 r.

 

W pierwszej kolejności trzeba wskazać na § 4a dodany do art. 68 Ordynacji, zgodnie z którym zobowiązanie podatkowe z tytułu opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy w tym zakresie. Jest to rozwiązanie wprowadzone za sprawą głośnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 18 lipca 2013 r. (sygn. akt: SK 18/09), które w znaczący sposób wpłynęło na zmiany w przepisach odnoszących się do tzw. nieujawnionych źródeł dochodu. W praktyce oznacza to, że urząd po upływie 5 lat nie będzie już mógł wydać decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe z tytułu nieujawnionych dochodów. Przepis w obecnym kształcie był forsowany przez Ministra Finansów, który optował za 5-letnim terminem przedawnienia i doprecyzowaniem go w przypadku omawianej procedury ze względu na jej specyfikę i zarazem powszechne stosowanie wobec różnych grup podatników, w tym szczególnie osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej. Zatem, regulacja ta ma istotne znaczenie dla każdego podatnika, jednoznacznie wskazując w jakim momencie upływa termin przedawnienia i wiążąc zakończenie jego biegu z datą doręczenia decyzji, co jest wyrazem realizacji podstawowych praw podatnika.

 

Ponadto, ogłoszenie upadłości jest również przyczyną wchodzącą w skład katalogu czynności skutkujących przerwaniem biegu terminu przedawnienia. W tym przypadku, termin przedawnienia biegnie na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego. Natomiast, w sytuacji gdy ogłoszenie upadłości nastąpiło jeszcze przed rozpoczęciem biegu terminu przedawnienia, bieg tego terminu rozpoczyna się od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego (art. 70  § 3 i 3a Ordynacji). Zatem, okres postępowania upadłościowego zostaje wyłączony z biegu terminu przedawnienia. Celem tej regulacji było również ujednolicenie terminologii związanej z prawem upadłościowym, które obecnie jest pod względem legislacyjnym oddzielone od uregulowań dotyczących tzw. prawa restrukturyzacyjnego, do którego z kolei Ordynacja nie znajduje zastosowania.

 

Z uwagi na długotrwały proces uzyskiwania informacji od zagranicznych organów podatkowych znowelizowano także przyczyny zawieszenia biegu terminu przedawnienia w przypadku wszczęcia procedury wzajemnego porozumiewania na podstawie ratyfikowanej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, jeżeli ta umowa nie przewiduje możliwości wprowadzenia w życie zawartego porozumienia bez względu na terminy przedawnienia. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia w takiej sytuacji ma miejsce od dnia wszczęcia omawianej procedury wzajemnego porozumiewania się, ale nie może trwać dłużej niż przez okres 3 lat. Należy dodać, że zawieszenie terminu przedawnienia z wyżej wskazanej przyczyny może następować wielokrotnie, ale wówczas i tak łączny okres zawieszenia terminu przedawnienia nie może nadal przekroczyć 3 lat (art. 70a § 1a i 3 Ordynacji). Niemniej trzeba też pamiętać, o artykule 70d Ordynacji, który zastrzega, że jeżeli ratyfikowana umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, przewiduje możliwość wprowadzenia w życie porozumienia zawartego w toku procedury wzajemnego porozumiewania bez względu na terminy przedawnienia, to porozumienie uwzględnia się pomimo upływu terminów przedawnienia, stąd mamy tu odstępstwo od wyżej omówionej reguły.

 

Podkreślić trzeba, że zasady wskazane w art. 70, art. 70a i art. 70c Ordynacji będą miały odpowiednie zastosowanie do należności płatników i inkasentów, a także zaległości dotyczących zwrotu nadpłaty lub zwrotu podatku oraz zwrotu wynagrodzenia płatników lub inkasentów. Z zastrzeżeniem, iż w przypadku wspomnianych zaległości bieg terminu przedawnienia będzie liczony od końca roku kalendarzowego, w którym organ podatkowy dokonał zwrotu lub zaliczenia należnej kwoty lub płatnik pobrał nienależne wynagrodzenie (art. 71 Ordynacji).

 

Wzorując się na zmianach wprowadzonych w zakresie procedury wzajemnego porozumiewania się, racjonalne i pożądane byłoby również uregulowanie ogólnie obowiązującego, maksymalnego okresu czasu przez jaki łącznie może trwać zawieszenie biegu terminu przedawnienia. Taka potrzeba jest podyktowana możliwością wielokrotnego przerywania przez organ biegu tego terminu i znajduje poparcie w linii orzeczniczej TSUE, podkreślającej, iż jeśli państwo zdecydowało się na wprowadzenie regulacji dotyczących przedawnienia, to nie mogą być one pozorne. W praktyce powinno się to przełożyć na formułowanie jasnych zasad, na podstawie których następuje możliwość jednoznacznego zidentyfikowania zakończenia biegu terminu przedawnienia. Nadto, biorąc pod uwagę, iż w znacznej liczbie spraw koszty podejmowanych czynności skutkujących przerwaniem biegu omawianego terminu przewyższają należności dochodzone przez organy, rozwiązanie takie stanowiłoby także realizację zasad ekonomiki, bynajmniej nie uchybiając zasadzie równowagi budżetowej, która wobec takich zobowiązań i tak nie jest w rzeczywistości zachowana.

 

Na konferencji podkreślono także, iż sam katalog czynności skutkujących przerwaniem biegu terminu przedawnienia jest nadmiernie rozbudowany, a w niektórych przypadkach wręcz ocierający się o kazuistykę. Jako przykład jednej z przyczyn podano wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie (art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji), które to postępowania są w zasadzie wtórne do kontroli lub postępowań podatkowych, a więc z reguły wszczynane już po uprzednim dokonaniu odpowiednich ustaleń przez organy podatkowe. Stąd, wskazano na niekonsekwentność ustawodawcy i nieracjonalność istniejącego katalogu, w kontekście rozwiązań wykształconych w praktyce.

 

Poza głównym nurtem tematu, prelegent przypomniał problem niekonstytucyjności art. 70 § 8 Ordynacji, zgodnie z którym nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu. Podkreślono, że obecne brzemiennie tego zapisu prowadzi do różnicowania podatników i kuriozalnej sytuacji, gdzie lepszą ochroną jest objęty dłużnik nieposiadający majątku.

 

Niedosyt, pozostawia również brak bezpośrednich rozwiązań dotyczących terminu przedawnienia w kontekście straty.

 

Z tych względów, nowelizacja wydaje się niepełna i pozostawia jeszcze pole do dalszych zmian. Niemniej, wprowadzone rozwiązania należy potraktować w aprobujący sposób, szczególnie w kontekście uregulowania terminu przedawnienia w odniesieniu do tzw. dochodów nieujawnionych (szerzej o tej tematyce będzie można niedługo przeczytać w publikacji przygotowanej przez zespół prawników z naszej Kancelarii, która ukaże się w połowie marca). Reasumując, obecny stan prawny z uwagi na rozbudowany katalog czynności skutkujących przerwaniem biegu terminu przedawnienia i możliwością jego wielokrotnego przerywania, które nie jest limitowane żadnym maksymalnym terminem, nadal utrzymuje stan niepewności co do zidentyfikowania upływu terminu przedawnienia, stąd niezbędna w tych kwestiach okazuje się pomoc profesjonalnego pełnomocnika.