kontrolapodatkowa.pl

Twój przyjaciel w sporze z fiskusem

Blokada rachunku bankowego to instytucja, która zaczęła obowiązywać od 30 kwietnia 2018 r. i nie doczekała się jeszcze zbyt wielu orzeczeń, ani komentarzy. Dlatego każda rzeczowa wypowiedź oraz wyrok sądu administracyjnego  będą bardzo pomocne przy interpretowaniu niektórych przepisów. Regulacje dotyczące blokady rachunków bankowych znalazły się Dziale IIIB Ordynacji podatkowej zatytułowanym „Przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych.”

Przebieg postępowania

Na tym tle Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrywał sprawę dotyczącą blokady przez Szefa KAS rachunku bankowego należącego do polskiego oddziału zagranicznej spółki, na 72 godziny.  Podstawą dokonania blokady był art. 119zv Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym, blokady można dokonać, jeżeli posiadane informacje, w szczególności wyniki analizy ryzyka, o której mowa w art. 119zn § 1, wskazują, że podmiot kwalifikowany może wykorzystywać działalność banków lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi lub do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego, a blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego jest konieczna, aby temu przeciwdziałać.

Na mocy dalszych przepisów Działu IIIB Ordynacji podatkowej szef KAS może przedłużyć, w drodze postanowienia, termin blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego na czas oznaczony, nie dłuższy jednak niż trzy miesiące, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że podmiot kwalifikowany nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego lub zobowiązania z tytułu odpowiedzialności podatkowej osób trzecich, przekraczających równowartość 10 tys. euro przeliczonych na złote według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu roboczym roku poprzedzającego rok, w którym wydano postanowienie.

Na tej podstawie, w niniejszej sprawie, Szef KAS uznał, że spółka może wykorzystywać działalność banków do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi, a blokada była konieczna by temu przeciwdziałać. Następnie, wydał postanowienie o przedłużeniu terminu blokady środków na rachunku na czas oznaczony nie dłuższy niż 3 miesiące, do kwoty ponad 16 mln zł. Uzasadnieniem przedłużenia blokady była obawa, iż spółka nie wykona istniejącego zobowiązania w podatku VAT, przekraczającego równowartość 10 tys. euro.

Kaucja z tytułu uzyskania koncesji

Spółka, której dotyczyła sprawa była podmiotem prawa brytyjskiego, którą w Polce reprezentowała spółka komandytowa posiadająca koncesję na obrót paliwami ciekłymi oraz koncesję na obrót paliwami ciekłymi za granicą, w związku z którą wcześniej uiściła kaucję w wysokości 10 mln zł.

Na podstawie informacji uzyskanych z urzędu celno – skarbowego Szef KAS uznał, że spółka mogła ująć w ewidencjach faktury niedokumentujące rzeczywistych zdarzeń gospodarczych, co mogło mieć wpływ na prawo do odliczenia VAT. Dodał, jednocześnie, że powyższa okoliczność będzie weryfikowana w toku kontroli celno – skarbowej dalej prowadzonej wobec spółki komandytowej. Określił również przybliżoną wartość zobowiązania podatkowego na kwotę 16 mln zł, którego spółka może nie wykonać. Szef KAS stwierdził, że blokada jest uzasadniona ponieważ, ani kapitał zakładowy spółki, ani wysokość kaucji złożonej przy uzyskaniu koncesji nie pokrywa przybliżonej kwoty zobowiązania w związku z nieprawidłowościami stwierdzonymi już na początku kontroli celno – skarbowej.  

Spółka uważała, że kaucja ustanowiona na podstawie ustawy Prawo energetyczne i złożona przy uzyskaniu koncesji jest wystarczająca i wniosła skargę do WSA w Warszawie.

Blokada części środków na rachunku bankowym

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 30.04.2019 r. sygn. akt III SA/Wa 710/19 uchylił zaskarżone postanowienie Szefa KAS, bowiem uznał, że skarga spółki zasługuje na uwzględnienie, jednak nie wszystkie jej zarzuty były zasadne. Zdaniem sądu, Szef KAS wykazał zaistnienie przesłanek, o których mowa w art. 119zw Ordynacji podatkowej, gdyż wykazał, iż zachodzi uzasadniona obawa, że podmiot kwalifikowany nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego przekraczającego równowartość 10 tys. euro. Wątpliwości Sądu dotyczyły jednak konieczności utrzymania i przedłużenia blokady środków na rachunku bankowych w pełnej wysokości wskazanej w zaskarżonym postanowieniu. W ocenie WSA rację ma spółka, że szef KAS nie wykazał, iż niezbędne było przedłużenie blokady kont bankowych w pełnym zakresie, czyli do kwoty 16 mln zł. Dokonując przedłużenia blokady szef KAS zastosował ten środek w odniesieniu do całości szacowanego zobowiązania, choć na dzień wydania postanowienia w tej sprawie istniało zabezpieczenie majątkowe w wysokości 10 mln zł  (kaucja o której mowa w art. 38a ustawy Prawo energetyczne). Zgodnie z przepisami z tej właśnie kaucji mogą być pokrywane są m. in. nieregulowane zobowiązania w podatku VAT. Dalej Sąd orzekł, że nieuzasadnione jest twierdzenie organu o niepewności związanej z możliwością egzekwowania należności z tego zabezpieczenia w przyszłości. Całkowicie niezrozumiałym jest stanowisko Szefa KAS, że nawet pełna kwota zabezpieczenia majątkowego i tak nie byłaby w stanie pokryć całości zobowiązania. Przecież organ mógł dokonać przedłużenia blokady wyłącznie w odniesieniu do brakującej kwoty, tj. kwoty 6 mln zł.

Trafny okazał się zarzut spółki o naruszeniu art. 119zw § 1 ordynacji podatkowej. Szef KAS stosując ten przepis w stosunku do całości zablokowanych środków, nie wyjaśnił bowiem na podstawie jakich konkretnie okoliczności uznał, że zaspokojenie zobowiązań w trybie art. 38c ustawy Prawo energetyczne będzie nadmiernie utrudnione lub niemożliwe. W szczególności nie wskazał, jakież inne zobowiązania, o których mowa w tym przepisie ciążą już na spółce lub mogą powstać w najbliższej przyszłości. W konsekwencji organ podatkowy wadliwie ocenił potrzebę  zabezpieczenia majątkowego z uwagi na możliwości zaspokojenia znacznej części przewidywanego zobowiązania ze złożonej kaucji. Warunkiem przedłużenia blokady jest prawdopodobieństwo, a nie pewność, iż zobowiązania nie zostaną uregulowane.

Wyrok NSA

Szef KAS wniósł kasację, którą NSA jednak oddalił. Sąd II instancji podzielił argumenty WSA, że organ nie wyjaśnił wystarczająco dlaczego dokonał dodatkowego zabezpieczenia na całą kwotę. Stwierdził również, że nie podziela zdania organu, że zabezpieczenie w trybie art. 38 ustawy Prawo energetyczne to kwestia odrębna i nie należy tego zabezpieczenia wiązać z blokadą dokonaną w trybie art. art. 119zv § 1 Ordynacji podatkowej. Dodatkowo, organ powinien wykazać, że zabezpieczenie jest niewystarczające.

*Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 lutego 2020 r., sygn. akt I FSK 1719/19.