kontrolapodatkowa.pl

Twój przyjaciel w sporze z fiskusem

Wywiad skarbowy to służba Ministerstwa Finansów zajmująca się ściganiem nieuczciwych podatników, przy zastosowaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych, takich jak podsłuchy, obserwacje, czy badanie billingów. Do ich przeprowadzania upoważnieni są wyspecjalizowani pracownicy Urzędów Kontroli Skarbowej uprawnieni do wykorzystywania środków przymusu bezpośredniego oraz używania broni palnej.

W ramach prowadzonych czynności pracownicy wywiadu skarbowego mają prawo zbierać, gromadzić, przetwarzać i wykorzystywać informacje o dochodach, obrotach, rzeczach i prawach majątkowych podatników. Wszystkie te czynności mogą być wykonywane w trybie operacyjno-rozpoznawczym, który umożliwia uzyskiwanie i utrwalanie informacji, jak również gromadzenie dowodów w sposób tajny. Ta ostatnia możliwość powoduje, że pracownikom wywiadu skarbowego przysługują większe uprawnienia niż zwykłym inspektorom kontroli skarbowej.

Zakres czynności operacyjnych

Czynności kontrolne prowadzone przez pracowników wywiadu skarbowego można podzielić na dwie grupy, w zależności od tego czy do ich przeprowadzenia konieczna jest zgoda sądu.

Do pierwszej grupy możemy zaliczyć czynności, o przeprowadzeni których decydują samodzielnie inspektorzy kontroli skarbowej. Należy do nich możliwość obserwowania określonych zdarzeń i ich rejestrowania za pomocą kamer lub urządzeń do zapisywania dźwięku w miejscach publicznych, pod warunkiem jednak, że czynności te są podejmowane w celu ustalenia sprawców lub  zebrania dowodów popełnienia przestępstw skarbowych bądź innych czynów, do których tropienia powołana została instytucja wywiadu skarbowego. Należy mieć na uwadze, że zgodnie z przeważającym poglądem sądów jako miejsce publiczne rozumie się nie tylko przestrzeń, która stanowi własność gminy lub Skarbu Państwa, ale również wszystkie miejsca rozumiane jako powszechnie dostępne dla ogółu społeczeństwa. Oznacza to, że wywiad skarbowy może obserwować podatników również w takich miejscach jak np. centrum handlowe, które z prawnego punktu widzenia należy do prywatnego właściciela.

Druga grupa obejmuje czynności, które z pewnymi wyjątkami, mogą być zastosowane dopiero po wyrażeniu zgody przez Sąd Okręgowy w Warszawie w formie postanowienia.

Są to czynności, które wkraczają głęboko w prywatną przestrzeń podatnika i należą do nich m.in. badanie treści korespondencji, zawartości przesyłek, instalowanie aparatów podsłuchowych, rejestrowanie rozmów telefonicznych, realizowanie nagrań za pomocą ukrytej kamery lub urządzeń służących do nagrywania dźwięku.

W ramach swoich uprawnień pracownicy wywiadu skarbowego mogą zwracać się firm telekomunikacyjnych z wnioskiem o udzielenie szczegółowych informacji o połączeniach dokonywanych z wykorzystaniem posiadanych przez nie sieci, włączając w to dostęp do billingów telefonicznych.

Należy jednak pamiętać, że wszystkie te informacje, aby mogły być udostępnione, muszą mieć związek z ustaleniem sprawców przestępstw dopuszczonych do ścigania przez wywiad skarbowy i zbieraniem dowodów w tych postępowaniach. Ponadto, wniosek o udostępnienie informacji musi być podpisany albo przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej, albo przez pracownika wywiadu skarbowego działającego z upoważnienia tego inspektora. Natomiast o skierowaniu każdego wniosku musi być poinformowany Minister Finansów.

Przy wykonywaniu swych zadań wywiad skarbowy współdziała z innymi służbami i instytucjami państwowymi, w tym z Policją, Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralnym Biurem Antykorupcyjnym, Strażą Graniczną, Służbą Celną.

Ponadto, wywiad skarbowy może uzyskiwać informacje od donosicieli (osób udzielających pomocy pracownikom wywiadu skarbowego w wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych), dla opłacenia których został utworzony specjalny fundusz operacyjny wywiadu skarbowego.

Uprawnienia kontrolowanego

Z punktu widzenia kontrolowanego najważniejszy jest moment, kiedy będzie on mógł zapoznać się z materiałami zebranymi przez wywiad skarbowy. Niestety sytuacja podatnika jest w tym wypadku mniej korzystna niż w wypadku zwykłej kontroli skarbowej. Kontrolowanemu w trybie wywiadu skarbowego nie przysługuje bowiem prawo wglądu w materiały zgromadzone w toku czynności operacyjnych. Dopiero gdyby okazało się, że przeprowadzone czynności pozwalają na wszczęcie wobec określonych osób postępowania karnego, osoby te będą mogły domagać się dostępu do akt na podstawie art. 321 k.p.k.

Ponadto niezwykle istotne dla podatnika jest również to co stanie się z materiałami zgromadzonymi w trakcie czynności operacyjnych, które okażą się nieprzydatne dla prowadzonego postępowania. Takie materiały muszą zostać poddane niezwłocznemu komisyjnemu i protokolarnemu zniszczeniu. Nie dotyczy to tylko tych materiałów, których wykorzystanie zostało przewidziane w dalszych etapach postępowania lub które mają zostać przekazane jako ewentualne materiały dowodowe do postępowania karnego, karnego skarbowego lub z zakresu kontroli skarbowej prowadzonego w trybie zwykłym. Podobnie informacje zgromadzone podczas czynności operacyjno-rozpoznawczych mogą być wykorzystane przez organy kontroli skarbowej w zwykłym postępowaniu kontrolnym.

Obrona praw podatnika przed działaniem wywiadu skarbowego wymaga zręczności w posługiwaniu się zarówno przepisami ustawy o kontroli skarbowej jak i znajomości procedury karnej. Zawiłość tych przepisów powoduje, że wywiad skarbowy ma opinię jednej z najbardziej tajnych służb w Polsce, która posiada szerokie możliwości inwigilacji obywateli. Moim zdaniem kluczowa jest tutaj rola pełnomocnika/obrońcy, który w imieniu podatnika zweryfikuje czy pracownicy wywiadu skarbowego nie przekroczyli granic przysługujących im uprawnień i czy zebrane w toku kontroli dowody mogą zostać wykorzystane przeciwko podatnikowi.