kontrolapodatkowa.pl

Twój przyjaciel w sporze z fiskusem

Organ kończy postępowanie podatkowe decyzją ostateczną, która zapaść powinna przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jedną z przesłanek przerwania biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Jednakże, w praktyce nie zawsze wszczęcie takiego postępowania będzie skutkowało przerwaniem biegu tego terminu.  Z poniższego wpisu dowiesz się, kiedy i w jaki sposób organ może prawidłowo przerwać bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego poprzez wszczęcie postępowania karnoskarbowego. Do problemu tego powracamy w związku z nasilającą się tendencją organów do wszczynania postępowań karnoskarbowych w ostatnim czasie, wobec zbliżających się terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych z 2015 r.

Zasady prowadzenia postępowania karnoskarbowego

Wspomnieć warto o uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 maja 2021 r., wydanej w składzie 7 sędziów w sprawie o sygn. akt: I FPS 1/21, o której była już mowa we wcześniejszych wpisach. Niemniej, istotna jest cała praktyka stosowana przez organy po zapadnięciu tejże uchwały i jej wpływu na działania organów w postępowaniach karnoskarbowych. Z uzasadnienia samej uchwały wynika, że dla skutecznego spełnienia przesłanki przerwania biegu terminu przedawnienia konieczne jest:

• wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, co następuje w drodze postanowienia właściwego organu prowadzącego postępowania przygotowawcze w sprawach karnych skarbowych
  (art. 118 w zw. z art. 133 i 134 k.k.s.), stosownie do art. 303 k.p.k.
  w zw. z art. 113 § 1 k.k.s.;
• ustalenie związku podejrzenia popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, objętego postanowieniem o wszczęciu postępowania w sprawie o takie przestępstwo lub wykroczenie, z niewykonaniem zobowiązania, którego dotyczy przedawnienie;
• zawiadomienie podatnika o tych okolicznościach w sposób wskazany
  w art. 70c Ordynacji podatkowej, najpóźniej z upływem terminu przedawnienia,
  o którym mowa w art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej.

Zatem, dla skutecznego przerwania biegu terminu przedawnienia nie wystarczy, jak dotychczas przyjmowano, samo wszczęcie postępowania, gdyż zgodnie z omawianą uchwałą będzie to wyłącznie czynność instrumentalna. Konieczne jest spełnienie, pozostałych dwóch wyżej wymienionych przesłanek, co z kolei łączy się z koniecznością podjęcia przez organy czynności i działań, które nie będą pozorne.

Prawo sądów administracyjnych do weryfikacji charakteru postępowania karnoskarbowego

Wobec powyższego, jak wspomniano we wcześniejszym wpisie (zamieszczonym tuż po wydaniu omawianej uchwały, ale jeszcze przed sporządzeniem jej uzasadnienia) sądy administracyjne są uprawnione do oceny przy wydaniu decyzji podatkowej, omawianej przesłanki przerwania biegu terminu przedawnienia. Powyższe, bezsprzecznie mieści się w granicach sprawy sądowej kontroli legalności danej decyzji.

W omawianym kontekście przypomnieć należy, że jedynym przepisem, który wiąże sądy administracyjne rozstrzygnięciami ze sfery prawa karnego jest art. 11 P.p.s.a. Tylko, bowiem w przypadku prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa sądy administracyjne są związane ustaleniami sądu karnego.

Zatem, zgodnie z zasadą demokratycznego państwa prawa, sądy administracyjne badając zgodność z prawem działalności administracji publicznej są w pełni uprawnione do dokonania oceny elementów takiej ich działalności, jak postępowanie karnoskarbowe pomimo, że jest ono następstwem działań tej administracji, podejmowanych w ramach innej gałęzi prawa niż prawo podatkowe.

Teoria w praktyce, czyli jak organy stosują uchwałę NSA

Po podjęciu ww. uchwały, a także publikacji jej uzasadnienia, aktywność organów podatkowych w postępowaniach karnoskarbowych, przesunęła się w kierunku podejmowania dalszych czynności. Poprzednio, bowiem organy te poprzestawały na wszczęciu takiego postępowania, a następnie – bez podejmowania żadnych dalszych czynności  – zawieszały je, oczekując na zakończenie postępowania podatkowego. Działania takie, miały ewidentnie charakter instrumentalny.

Skutkiem omawianej uchwały jest przekierowanie działań organów w stronę podejmowania dalszych czynności, w tym głównie dowodów z przesłuchania świadków. Niemniej, czynność te są w zasadzie powtórzeniem dowodów przeprowadzanych w ramach postępowania podatkowego, a zatem trudno w tym przypadku mówić o samodzielnych, niezależnych ustaleniach poczynionych w ramach prowadzonego postępowania karnoskarbowego.

Powyższe rodzi pytanie, o skuteczność takich działań i ich ocenę pod kątem pozorności. Oznaczałoby to przeprowadzanie takich czynności przez organ tylko w celu „wykazania” zasadności wszczęcia i prowadzenia postępowania karnoskarbowego. Jednakże, w rzeczywistości nie spełniałyby one założeń omawianej uchwały, pozostając nadal czynnościami pozornymi, a co za tym idzie nieskutkującymi przerwaniem biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.