kontrolapodatkowa.pl

Twój przyjaciel w sporze z fiskusem

13.06.2025

Tagi:

NSA: Transparentność postępowania jako warunek odpowiedzialności członków zarządu

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 marca 2025 r. (sygn. akt III FSK 1395/24) stanowi istotny głos w zakresie wykładni art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, regulującego solidarną odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zaległości podatkowe. Orzeczenie to jednoznacznie wskazuje na konieczność zapewnienia każdemu z członków zarządu realnej możliwości obrony swoich interesów, co wiąże się nierozerwalnie z obowiązkiem informacyjnym organu podatkowego i właściwym przeprowadzeniem postępowania dowodowego.

 

 

Czego dotyczył wyrok?

 

W stanie faktycznym sprawy Dyrektor Izby Administracji Skarbowej utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego orzekającą o solidarnej odpowiedzialności prezesa zarządu, wiceprezesa zarządu i członka zarządu za zaległości podatkowe spółki. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie uchylił wydane rozstrzygnięcie, wskazując, że organ nie wykazał, czy wobec pozostałych członków zarządu toczyły się postępowania w zakresie ich odpowiedzialności.

Dyrektor IAS złożył skargę kasacyjną, podnosząc, że art. 116 § 1 o.p. nie wymaga, aby organ podatkowy dowodził prowadzenia takich postępowań – uznając to za kwestię nieistotną dla przesłanek odpowiedzialności. Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił tej argumentacji, podkreślając, że kwestia ta nie dotyczy prawa materialnego, lecz prawidłowego prowadzenia postępowania i obowiązków dowodowych ciążących na organie.

 

 

Organ powinien poinformować o przeprowadzonych postępowaniach

 

Osią sporu była kwestia dostępu podatnika do informacji o prowadzonych postępowaniach wobec pozostałych członków zarządu. NSA przypomniał, że odpowiedzialność solidarna to instytucja, która nie tylko daje Skarbowi Państwa prawo do wyboru dłużnika, ale również kreuje między dłużnikami wzajemne relacje regresowe. Skoro więc odpowiedzialność ma charakter solidarny, to aby umożliwić członkom zarządu dochodzenie roszczeń regresowych, niezbędne jest, by wiedzieli, że wobec pozostałych osób także toczy się (lub zakończyło się) postępowanie. Bez tej wiedzy podatnik, który uiścił całość zobowiązania, pozbawiony jest de facto możliwości dochodzenia roszczeń od pozostałych zobowiązanych.

Sąd nie zakwestionował samej dopuszczalności prowadzenia odrębnych postępowań wobec poszczególnych członków zarządu, ale pod warunkiem, że postępowania takie zostaną wszczęte wobec wszystkich członków zarządu. Tylko wtedy można mówić o rzetelnym i sprawiedliwym ustaleniu odpowiedzialności, umożliwiającym każdemu z zainteresowanych ochronę swoich interesów.

Jak stwierdzono w uzasadnieniu, organy podatkowe zobowiązane są do podejmowania wszelkich działań niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego (art. 122 o.p.), a także do informowania strony o faktach znanych organowi z urzędu (art. 187 § 3 o.p.). Zaniechanie tego obowiązku prowadzi do wadliwego ustalenia stanu faktycznego i naruszenia zasad postępowania.

W ocenie NSA, skoro organ nie przedstawił dowodów na prowadzenie postępowań wobec pozostałych członków zarządu, to Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że takich postępowań nie było, a więc decyzje podatkowe wydano z naruszeniem przepisów prawa procesowego i materialnego.

 

Podsumowując

Przedmiotowy wyrok istotnie wzmacnia standardy ochrony praw członków zarządu w postępowaniach dotyczących ich solidarnej odpowiedzialności. NSA przypomniał, że prawo do obrony, równość stron postępowania i możliwość dochodzenia roszczeń regresowych to nie tylko konstrukcje teoretyczne, ale realne prawa wymagające aktywnej ochrony. Sąd podkreślił, że organy podatkowe zobowiązane są nie tylko do prawidłowego zastosowania przepisów prawa materialnego, ale również do dochowania rzetelności i transparentności postępowania dowodowego. Informowanie o toczących się postępowaniach wobec innych członków zarządu stanowi zatem nie tylko wymóg procesowy, ale i gwarancję prawa do obrony.