9.03.2016
Tagi: odpowiedzialność osób trzecich
Odpowiedzialność za zaległości podatkowe – nowe rozwiązania zagwarantują organom zwiększenie efektywności poboru podatku !
Analizując przepisy dotyczące odpowiedzialności osób trzecich w kontekście rozwiązań nowelizujących Ordynację podatkową, można zauważyć, iż celami dla jakich je wprowadzono są: uproszczenie systemu poboru podatku oraz zwiększenie efektywności jego poboru. Nie ma wątpliwości, że im więcej podmiotów odpowiedzialnych za zobowiązania i im łatwiej będzie można je pociągnąć do odpowiedzialności, tym większe prawdopodobieństwo odzyskania należności.
Pierwszym rozwiązaniem, które realizuje wskazane cele jest art. 112 c Ordynacji. Zgodnie z założeniami zawartymi w tym przepisie, w przypadku wniesienia przez osobę fizyczną wkładu w postaci przedsiębiorstwa do spółki nie mającej osobowości prawnej (spółka osobowa), spółka ta odpowiada solidarnie za zaległości podatkowe powstałe do dnia wniesienia przedsiębiorstwa z osobą, która taki wkład wniosła. Uzasadnieniem dla wprowadzenia powyższego przepisu ma być to, iż zasady sukcesji w związku z wniesieniem przedsiębiorstwa jako aportu do spółki osobowej, powinny być analogiczne do zasad sukcesji obowiązujących przy przekształcaniu przedsiębiorstwa osoby fizycznej w jednoosobową spółkę kapitałową (rozwiązanie uregulowane w art. 112 b Ordynacji). Omawiany przepis jest także konsekwencją dodanego na podstawie omawianej nowelizacji – art. 93a par. 5 Ordynacji, zgodnie z którym spółka niemająca osobowości prawnej, do której osoba fizyczna wniosła na pokrycie udziału wkład w postaci swojego przedsiębiorstwa, wstępuje w przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa wniesionego przedsiębiorstwa, z wyjątkiem tych praw, które nie mogą być kontynuowane na podstawie przepisów regulujących opodatkowanie spółek niemających osobowości prawnej. Zatem, zasadne było doprecyzowanie przesłanek następstwa prawnego spółki niemającej osobowości prawnej, do której osoba fizyczna wniosła aportem przedsiębiorstwo. Celem oceny ewentualnych wątpliwości, jakie mogą pojawić się w związku z omawianym rozwiązaniem, trzeba odnieść się do podobnych regulacji, jak chociażby art. 33 Kodeksu spółek handlowych (dalej k.s.h.). Uściślając trzeba jednak dodać, że w ramach wspomnianego artykułu Kodeksu spółek handlowych, odpowiedzialność spółki jawnej jest ograniczona do wartości przedsiębiorstwa według stanu z chwili wniesienia, a cen z chwili zaspokojenia. Zatem, rozwiązanie z Ordynacji jest bardziej restrykcyjne, gdyż nie limituje odpowiedzialności. Na kanwie poglądów doktryny, jakie wypracowano na mocy art. 33 k.s.h. warto przytoczyć, iż omawiane rozwiązanie ma zastosowanie także w sytuacji, gdy wspólnik wnosi do spółki przynajmniej istotną część przedsiębiorstwa, dzięki czemu możliwa jest kontynuacja działalności prowadzonej dotychczas przez indywidualnego przedsiębiorcę . Ponadto, przepis art. 33 k.s.h. obejmuje także sytuację, gdy przedsiębiorca indywidualny przystępuje do już istniejącej spółki i wnosi do niej przedsiębiorstwo jako wkład. Zatem, odpowiedzialność dotyczy zarówno wniesienia wkładu przy zakładaniu spółki, jak i przystąpienia do już istniejącej spółki. Odpowiednią zmianę wprowadzono także w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, więc spółka osobowa na omówionych wyżej zasadach odpowiada solidarnie ze wspólnikiem również w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne.
Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 115 § 1 Ordynacji wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki. Aktualne pozostaje także stanowisko wypracowane w doktrynie, zgodnie z którym rozszerzenie odpowiedzialności na komandytariusza lub akcjonariusza w przypadku zamieszczenia jego nazwiska lub firmy (nazwy) odpowiednio w firmie spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, nie jest skuteczne w płaszczyźnie odpowiedzialności podatkowej osób trzecich. Dodatkowo, zgodnie z § 4 Ordynacji omawiana sytuacja nie wymaga już wydania odrębnej decyzji na podstawie art. 102 § 2 pkt 2 Ordynacji, a rozstrzygnięcie w kwestii odpowiedzialności wspólnika następuje w drodze decyzji orzekającej o odpowiedzialności.
Ponadto, znowelizowano § 2 wskazanego przepisu, który odnosi się do odpowiedzialności byłych wspólników. Obecne rozwiązanie przewiduje odpowiedzialność za zaległości wskazane także w art. 52 a Ordynacji (dotyczą one wynagrodzenia płatników lub inkasentów pobranego nienależnie lub w wysokości większej od należnej), powstałe w czasie bycia wspólnikiem. Jednakże, dodano przede wszystkim zapis doprecyzowujący, iż odpowiedzialność za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał po rozwiązaniu spółki oraz za zaległości wskazane w art. 52 i 52a powstałe po jej rozwiązaniu odpowiadają osoby będące wspólnikami w momencie rozwiązania spółki.
Reasumując, wprowadzone zmiany w praktyce poszerzają krąg podmiotów odpowiedzialnych oraz niewątpliwe upraszczają i skracają egzekucję wobec osób trzecich. W związku z powyższym, fundamentalne znaczenie będzie miała wnikliwa ocena ziszczenia się przesłanek omawianej odpowiedzialność. Niebagatelne znaczenie dla zminimalizowania zagrożeń wynikających z nowowprowadzonych przepisów, z punktu widzenia wspólników już funkcjonujących w spółce osobowej, będzie miał audyt podatkowo-prawny przedsiębiorstwa przystępującego wspólnika. Z kolei fachową i rzetelną pomoc w tym względzie zapewni pełnomocnik lub podmiot specjalizujący się w przeprowadzaniu tego typu audytów, ale jednocześnie posiadający niezbędne doświadczenie w zakresie planowania w biznesie, poparte wiedzą interdyscyplinarną z zakresu przepisów odnoszących się do ponoszenia odpowiedzialności.