Płatności, krótsze terminy czy wyższe odsetki – przyjrzyjmy się nowym rozwiązaniom. 1 stycznia 2020 r. wchodzą w życie przepisy ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych.
Cel ustawy
Jak wskazał Senat w opinii do projektu ustawy, jej zasadniczym celem jest przeciwdziałanie zatorom płatniczym, czyli nieterminowemu wywiązywaniu się z odroczonych płatności, a także stosowaniu zbyt długich, często nieuzasadnionych gospodarczym charakterem transakcji, terminów płatności za dostarczone towary lub usługi.
Brak terminowej zapłaty czy długie oczekiwanie na nią, generują szereg negatywnych konsekwencji dla obrotu gospodarczego. Wprowadzone rozwiązania prawne mają mobilizować dłużników (przedsiębiorców i podmioty publiczne) do dokonywania zapłaty w ustalonym terminie. Mają również zniechęcać do narzucania przez nich nieuzasadnionych, wydłużonych terminów zapłaty.
Limity w zakresie ustalania terminów zapłaty
Ustawa wprowadza ograniczenia w zakresie stosowanych przez kontrahentów terminów zapłaty.
W transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest administracja publiczna (z wyłączeniem podmiotów leczniczych), termin zapłaty nie będzie mógł być dłuższy niż 30 dni od dnia doręczenia faktury. W przypadku tzw. transakcji asymetrycznych, a więc takich, w których wierzycielem jest mikro, małe lub średnie przedsiębiorstwo, a dłużnikiem duża firma, termin ten nie może przekroczyć 60 dni. Zapisy umowne określające dłuższe terminy, będą nieważne.
W sytuacji, gdy podmioty równorzędne (np. dwa małe przedsiębiorstwa) uzgodnią termin płatności dłuższy niż 60 dni i w związku z tym zaistnieje pomiędzy nimi spór, to na dłużniku będzie spoczywał obowiązek udowodnienia, iż ustalony termin nie był rażąco nieuczciwy.
Nowe przepisy przewidują również możliwość wypowiedzenia umowy przez wierzyciela, gdy ustalony w niej termin płatności został nadmiernie wydłużony (przekracza 120 dni liczonych od daty doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku dokumentujących dostarczenie towaru lub wykonanie usługi), a ustalenie tego terminu było wobec niego rażąco nieuczciwe.
Wyższe odsetki ustawowe za opóźnienie w płatnościach
W chwili obecnej stopa odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych jest równa sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 8 punktów procentowych (tj. 9,5%). Z danych publikowanych przez NBP wynika, iż przeciętne oprocentowanie kredytu obrotowego dla przedsiębiorców kształtuje się na poziomie ok. 10%. W takiej sytuacji koszt kredytu bankowego jest wyższy od kosztów związanych z tzw. kredytem kupieckim, a więc zadłużaniem się u własnych kontrahentów.
W związku z tym, nowe przepisy przewidują podniesienie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych o 2 punkty procentowe (tj. do 11,5%). Odsetki zostaną na dotychczasowym poziomie wyłącznie w momencie, gdy dłużnikiem jest podmiot leczniczy.
Ulga na złe długi w PIT i CIT
Ustawa przewiduje wprowadzenie przepisów służących rozpoznawaniu w podatku PIT i CIT tzw. „złych długów”, na wzór regulacji obowiązujących już na gruncie VAT.
W ustawie o PIT dodano art. 26i, natomiast w ustawie o CIT art. 18f, w których wskazuje się, iż podstawa opodatkowania:
- może być zmniejszona o zaliczaną do przychodów należnych wartość wierzytelności o zapłatę świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, która nie została uregulowana lub zbyta, przy czym zmniejszenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie;
- podlega zwiększeniu o zaliczaną do kosztów uzyskania przychodów wartość zobowiązania do zapłaty świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, które nie zostało uregulowane, przy czym zwiększenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie.
Tym samym, wierzyciel, który nie otrzyma zapłaty w ciągu 90 dni od upływu terminu określonego w umowie lub na fakturze, będzie mógł zmniejszyć podstawę opodatkowania o kwotę wierzytelności, z kolei dłużnik będzie miał obowiązek podniesienia podstawy opodatkowania o kwotę, której nie zapłacił. Należy jednak podkreślić, iż przepisów tych nie stosuje się do transakcji handlowych dokonywanych między podmiotami powiązanymi w rozumieniu przepisów ustaw dochodowych.
Regulacje dotyczące możliwości stosowania ulgi na złe długi w PIT i CIT zostały już szerzej opisane tutaj: https://kontrolapodatkowa.pl/ulga-na-zle-dlugi/
Istotne zmiany dotyczące dochodzenia należności
Nowe przepisy przewidują również uproszczenia w zakresie procedury zabezpieczającej w sprawach o roszczenia pieniężne z tytułu transakcji handlowych, w których wartość wynagrodzenia nie przekracza 75 tys. zł. Wnioskując o udzielenie zabezpieczenia wierzyciel będzie musiał jedynie uprawdopodobnić roszczenie i okoliczność, że nie zostało ono uregulowane przez co najmniej 3 miesiące od dnia upływu terminu płatności określonego na fakturze lub w umowie. Nie trzeba będzie natomiast wykazywać interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia przez sąd. Dzięki takiemu rozwiązaniu powód będzie miał większą gwarancję odzyskania swoich należności w przypadku korzystnego dla niego wyroku sądu.
Po drugie, zmieniono również wysokość rekompensat za koszty poniesione w związku z odzyskiwaniem należności. Obecnie kwota tej rekompensaty jest stała i wynosi 40 euro. Po zmianach, będzie ona zależna od wysokości dochodzonej należności, tj.:
- 40 euro, gdy świadczenie pieniężne nie przekracza 5 tys. zł;
- 70 euro, gdy świadczenie pieniężne jest równe lub wyższe od 5 tys. zł, ale niższe niż 50 tys. zł;
- 100 euro, gdy świadczenie pieniężne jest równe lub wyższe niż 50 tys. zł.
Wydłużanie terminów zapłaty jako czyn nieuczciwej konkurencji
Katalog czynów nieuczciwej konkurencji zawarty w ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, od 1 stycznia 2020 r. zostanie poszerzony o działanie polegające na nieuzasadnionym wydłużaniu terminów zapłaty za dostarczone towary lub usługi.
W związku z tym, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, będzie miał możliwość, z urzędu lub na wniosek, nakładać kary administracyjne w sytuacji nadmiernego opóźnienia w płatnościach. Przy wymierzaniu kary będzie brał pod uwagę wartość niezapłaconych faktur oraz długość opóźnień w płatnościach.
Obowiązek raportowania o praktykach płatniczych
Przepisy ustawy o zatorach płatniczych zobowiązują największych podatników podatku CIT (grupy kapitałowe oraz firmy, których dochód przekracza rocznie 50 mln euro) do przekazywania corocznie Ministrowi ds. Gospodarki sprawozdań o stosowanych przez siebie terminach zapłaty. Dane te będą powszechnie dostępne, czyli będzie można się z nich dowiedzieć, jak duzi przedsiębiorcy realizują swoje zobowiązania oraz ocenić ryzyko wchodzenia z nimi w relacje biznesowe. Pierwsze raporty dotyczące praktyk płatniczych będą opublikowane w 2021 r.