kontrolapodatkowa.pl

Twój przyjaciel w sporze z fiskusem

Od 1 marca 2017 r. obok reformy administracji podatkowej i utworzenia skonsolidowanej Krajowej Administracji Skarbowej, ustawodawca zaostrzył sankcje karne i karne skarbowe grożące za wystawianie i posługiwanie się nierzetelnymi fakturami. Przy najcięższych rodzajowo przestępstwach sprawcom może grozić nawet 25 lat pozbawienia wolności.

Czym są puste i nierzetelne faktury

Bardzo przydatne dla zrozumienia różnicy pomiędzy nierzetelną a pustą fakturą, są wyroki sądów administracyjnych oraz orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. I tak Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 1 grudnia 2015 r., sygn. akt: I FSK 1227/14, dokonał następującego rozróżnienia rodzaju nierzetelności wystawionej faktury VAT:

• czynność nią udokumentowana została dokonana ale nie przez wystawcę na tej fakturze uwidocznionego,
• faktura może nie dokumentować czynności rzeczywiście dokonanej ze względu na jej przedmiot, tzn. może dokumentować nie taką dostawę towarów lub świadczenie usług jakie były przedmiotem rzeczywistej transakcji,
• faktura może również być wystawiona w celu stwierdzenia transakcji w ogóle nie dokonanej i będzie to tzw. pusta faktura.

Takie rozróżnienie znajduje też potwierdzenie w wyrokach TSUE odnoszących się w szczególności do prawa do odliczenia podatku naliczonego, w których TSUE uznaje, w odniesieniu do tych dwóch pierwszych typów faktur, potrzebę badania świadomości podatnika co do tego, że transakcje te stanowią nadużycie (vide np. wyroki TSUE z 21 czerwca 2012 r. w sprawach połączonych C-80/11 i C-142/11 Mahagében kft oraz Péter Dávid).

Podsumowując:

• Pusta faktura – faktura, która dokumentuje transakcje jaka w rzeczywistości w ogóle nie miała miejsca.
• Nierzetelna faktura – nie dokumentuje rzeczywistego przebiegu transakcji, ponieważ np. dostawcą towaru nie jest podmiot który widnieje na fakturze.

Poprzednio obowiązujące sankcje podatkowe i karne skarbowe

Do 1 stycznia 2017 r. jedynymi sankcjami za wystawienie i posługiwanie się nierzetelnymi fakturami były:

• w przedmiocie odpowiedzialności podatkowej:
  • po stronie wystawcy nierzetelnej faktury – odpowiedzialność z art. 108 ustawy o VAT, sprowadzająca się do obowiązku zapłaty podatku VAT z wystawionej faktury;
  • po stronie posługującego się nierzetelną fakturą – pozbawienie prawa
    do odliczenia podatku naliczonego, wynikającego z nierzetelnej faktury na podstawie art. 88 ustawy o VAT;
• w przedmiocie odpowiedzialności karnej skarbowej zarówno po stronie wystawiającego nierzetelną fakturę, jak i posługującego się taką fakturą znajdował zastosowanie art. 62 §  2 KKS:

„Kto fakturę (…), wystawia w sposób nierzetelny albo takim dokumentem posługuje się, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych”.

Obecnie obowiązujące przepisy karne skarbowe

Jak łatwo zauważyć do 1 stycznia 2017 r. sankcje karne skarbowe za wystawianie, czy posługiwanie się nierzetelnymi fakturami były dość znikome biorąc pod uwagę skalę procederu przestępczego z tym związanego. Zwrócił na to także uwagę ustawodawca, bo już od 1 stycznia 2017 r. wprowadził do art. 62 KKS zmiany, które prezentują się następująco:

„§  2. Kto fakturę lub rachunek wystawia w sposób nierzetelny albo takim dokumentem się posługuje, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od roku, albo obu tym karom łącznie.

§ 2a. Kto fakturę lub rachunek wystawia w sposób nierzetelny albo takim dokumentem się posługuje, a kwota podatku wynikająca z faktury albo suma kwot podatku wynikających z faktur jest małej wartości, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.”

Podkreślenia wymaga fakt, iż wraz z dużo ostrzejszą penalizacją opisywanych zachowań na gruncie Kodeksu Karnego, także zasady odpowiedzialności karnej skarbowej uległy zaostrzeniu. Obecnie wystawienie lub posługiwanie się nierzetelną fakturą zagrożone jest karą grzywny do 720 stawek dziennych albo karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od roku, albo obu tym karom łącznie. Jest to typ podstawowy opisywanego przestępstwa. Warto jednocześnie zauważyć, że ustawodawca przewidział także typ uprzywilejowany, którego zaistnienie wiąże się ze spełnieniem przesłanki pozytywnej w postaci małej wartości kwoty podatku wynikającej z faktury lub sumy kwot podatku wynikających z faktur. W takim przypadku sprawcy będzie groziła kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności, albo obie te kary łącznie.

Kumulacja odpowiedzialności

Należy mieć również na uwadze, iż obecnie obowiązujące przepisy nie wyłączają możliwości nakładania na jeden podmiot zarówno sankcji o charakterze podatkowym (opisanych wyżej), jak i sankcji karnych skarbowych. Pozostaje to również w zgodzie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 kwietnia 2015 r. (sygn. akt P 40/13). Trybunał wyrokiem tym przesądził, że art. 62 § 2 KKS w zakresie, w jakim dopuszcza odpowiedzialność za przestępstwo skarbowe, polegające na wystawieniu faktury dokumentującej czynność niewykonaną, tej samej osoby fizycznej, która uprzednio, na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy o VAT, została zobowiązana do zapłaty podatku w kwocie wykazanej na tej fakturze, jest zgody z Konstytucją RP.

W kolejnym wpisie przybliżymy Państwu jak przedstawia się odpowiedzialność karna po nowelizacji Kodeksu Karnego w zakresie wystawiania oraz posługiwania się nierzetelnymi fakturami.