kontrolapodatkowa.pl

Twój przyjaciel w sporze z fiskusem

Postępowanie podatkowe (jak i kontrolę) prowadzi organ. Zatem, to na organie podatkowym spoczywa podjęcie w toku postępowania wszelkich niezbędnych czynności w celu wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Oznacza to, że organy podatkowe są zobowiązane do  zebrania z urzędu wszystkich dowodów i wyjaśnienia okoliczności sprawy. Niemniej, trzeba pamiętać, że obowiązek ten nie jest nieograniczony, co w praktyce oznacza, że podatnik powinien współdziałać z organami w gromadzeniu dowodów oraz informacji i wyjaśnień co do okoliczności sprawy. Warto wspomnieć o tym obowiązku, chociażby w kontekście zwiększającej się liczby kontroli, a w ich następstwie postępowań podatkowych, które są nakierowane na weryfikację konkretnych działań Podatnika.

Obowiązki organu a prawa podatnika – inicjatywa dowodowa

Jak wspomniano, zgodnie z art. 122 o.p., jedną z naczelnych zasad postępowania podatkowego, jest obowiązek podęcia przez organ wszelkich niezbędnych działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym.

Niemniej, od zasady tej są pewne odstępstwa, co w praktyce przedkłada się na obowiązki Podatnika, w omawianym zakresie.

Oczywiście, podatnik na każdym etapie postępowania ma prawo wglądu do akt sprawy oraz zgłaszania wniosków dowodowych, ale o tym mówimy w kontekście jego praw co do inicjatywy dowodowej.

Co istotne, w takich sytuacjach zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem doktryny i judykatury, organ ma obowiązek dopuścić i przeprowadzić dowody zgłoszone przez podatnika, w tym dowody potwierdzające tezy i twierdzenia odmienne, od tych na jakie organ przeprowadził dopuszczone przez siebie dowodowy.

Dodatkowo, przed wydaniem decyzji w sprawie, organ jest obowiązany do wyznaczenia stronie 7-dniowego terminu do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego, co daje jej dodatkową przestrzeń na zgłoszenie swoich twierdzeń i wniosków dowodowych.

Ciężar dowodowy w postępowaniu podatkowym

W tym miejscu, warto przytoczyć wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 lipca 2021 r. (sygn. akt: II FSK 2111/19), gdzie w skardze kasacyjnej, strona skarżąca przytoczyła m.in. zarzut odnoszący się do kwestii materiału dowodowego w kontekście jego zakresu i sposobu gromadzenia w sprawie.

Skarżący w ramach zarzutu naruszenia art. 122 w zw. z art. 187 § 1 o.p. zarzucił sądowi pierwszej instancji nieuprawnione twierdzenie, iż ciężar dowodu wykazania, że wskazane w decyzji organu podatkowego podmioty wykonały na Jego rzecz usługi spoczywał na Nim.

W związku z przytoczonym zarzutem, NSA dokonał analizy orzecznictwa w zakresie ciężaru dowodowego i jego rozłożenia w postępowaniu podatkowym. Odwołując się do stanowiska doktryny i judykatury, Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że wyjaśnienie stanu faktycznego sprawy podatkowej powinno być dominującym celem każdego postępowania podatkowego, a w tym w szczególności postępowania dowodowego. Wobec tego, zgodnie z zasadą prawdy materialnej (art. 122 oraz art. 187 § 1 o.p.), organ podatkowy ma obowiązek podjęcia z urzędu wszelkich działań, które doprowadzą do dokładnego wyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych rozpoznawanej sprawy podatkowej, aby w ten sposób odtworzyć jej rzeczywisty obraz i uzyskać podstawę do trafnego zastosowania przepisów.

Jednocześnie, NSA odnosząc się do wykładani art. 122 o.p. wskazał, że w judykaturze utrwalił się również pogląd o obowiązku współdziałania podatnika z organami. Omawiana teza znajduje poparcie także w wyroku NSA z dnia  7 lutego 2014 r. (sygn. akt II FSK 502/12), z którego wynikają następujące wnioski:  

• podatnik jest obowiązany współdziałać z organami podatkowymi w celu prawidłowego określenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia podatkowego;
• w pewnych sytuacjach – gdy wykazanie określonych faktów leży w interesie podatnika – obowiązek współdziałania przekształca się w ciężar udowodnienia przez podatnika korzystnych dla niego faktów.

Teoria w praktyce, czyli jak podatnik powinien współdziałać z organem

Organ nie zawsze będzie mógł obiektywnie wyjaśnić wszystkie okoliczności sprawy, co z kolei jest konsekwencją braku obowiązku poszukiwania dowodów w nieograniczonym zakresie i podważającym jego własne ustalenia.

Zatem, nałożony na organy podatkowe obowiązek zebrania z urzędu wszystkich dowodów i wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasady  prawdy obiektywnej, nie ma charakteru absolutnego, w wyniku czego – ciężar dowodu spoczywa także na podatniku.

Wobec powyższego, podatnik ma nie tylko prawo do inicjatywy dowodowej, ale i obowiązek – w pewnych sytuacjach – do zgłaszania wniosków dowodowych, jak dla przykładu dowody z dokumentów, czy z zeznań świadków, potwierdzające jego stanowisko, zwłaszcza w opozycji do twierdzeń organu przemawiających na jego niekorzyść.