24.03.2016
Tagi:
Zmiany w przepisach o nadpłacie obowiązujące od 1 stycznia 2016 roku!
Najnowsza nowelizacja przepisów Ordynacji podatkowej objęła swoim zakresem także regulacje dotyczące nadpłaty. Wprowadzone na początku bieżącego roku zmiany, z jednej strony służą doprecyzowaniu już istniejących zapisów ustawy, a z drugiej wdrażają w jej zakresie nowe rozwiązania prawne. Przepisy w obecnie obowiązującym kształcie mają w rezultacie prowadzić do uproszczenia procedury oraz skrócenia postępowania, co ma się bezpośrednio przekładać na możliwość szybszego otrzymania zwrotu nadpłaty. Praktyka stosowania przepisów dotyczących nadpłaty, pokazywała na przestrzeni ostatnich lat, że występują na tym polu liczne wątpliwości interpretacyjne, co znajdowało swoje potwierdzenie również w orzecznictwie sądów administracyjnych, stąd też wychodząc naprzeciw postulowanym zmianom, zdecydowano się na podjęcie odpowiednich kroków legislacyjnych.
Na wstępie warto zwrócić uwagę, że na gruncie znowelizowanego art. 72 § 2 o.p. rozszerzono katalog przypadków (nowy pkt 2), w których dokonana na rzecz organu podatkowego wpłata, będzie traktowana na równi z nadpłatą – i tak zostały nią objęte także nienależnie zapłacone zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek oraz opłata prolongacyjna.
Ponadto uściślono, że w zakresie podatników podatku od towarów i usług składających deklaracje kwartalne, momentem powstania nadpłaty jest dzień złożenia takiej deklaracji, z tym jednak zastrzeżeniem, że będzie to dotyczyć wyłącznie podatników dokonujących wpłat zaliczki na ten podatek.
Jedną z najistotniejszych zmian, jaka pojawia się w związku z wprowadzoną nowelizacją, jest przyznanie uprawnienia do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty spółkom, które tworzyły podatkową grupę kapitałową w rozumieniu przepisów ustawy o CIT. Mogą one wystąpić z takim wnioskiem w zakresie zobowiązań grupy, w razie utraty przez nią statusu podatnika (dodany § 2a do art. 75 o.p.). Ważna zmiana dotyczy również przyznania obecnym lub byłym wspólnikom spółki cywilnej prawa do złożenia wniosku o zaliczenie nadpłaty powstałej w spółce cywilnej na poczet ich zobowiązań podatkowych. W zakresie istniejącej spółki cywilnej wymagana jest w takim wypadku zgoda wszystkich wspólników.
W kontekście kwot, na poczet których nadpłata podlega zaliczeniu z urzędu, od tego momentu przewiduje się taką możliwość również w stosunku do odsetek za zwłokę od nieterminowych zaliczek na podatek oraz kosztów upomnienia.
Jednocześnie na tle obecnie obowiązujących przepisów kładzie się nacisk na wyraźne określenie wzajemnych relacji pomiędzy postępowaniem w sprawie stwierdzenia nadpłaty, a postępowaniem wymiarowym dotyczącym określenia wysokości zobowiązania podatkowego. Otóż, aby usunąć wątpliwości interpretacyjne w tej materii, postanowiono iż od tej chwili w decyzji stwierdzającej nadpłatę organ podatkowy określa wysokość zobowiązania podatkowego w prawidłowej wysokości w takim zakresie, w jakim powstanie nadpłaty jest związane ze zmianą wysokości zobowiązania podatkowego. Natomiast w zakresie, w jakim wniosek okaże się nieuzasadniony, organ odmówi stwierdzenia nadpłaty. Taka zmiana jest zbieżna z podejściem prezentowanym w orzecznictwie, zgodnie z którym postępowanie wszczęte w przedmiocie stwierdzenia nadpłaty podatku nie może w jego trakcie przekształcić się w postępowanie w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania podatkowego (por. uchwała NSA z dnia 27 stycznia 2014 r. sygn. akt II FPS 5/13). Uznaje się bowiem, że zakres postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty nie powinien wykraczać poza treść wniosku oraz ramy dokonanej korekty. Celem takiego postępowania ma być wyjaśnienie wyłącznie kwestii nadpłaty żądanej przez podatnika, objętej zakresem opisanego we wniosku stanu faktycznego. Oczywiście nie wyklucza to w przyszłości wydania przez organ podatkowy decyzji wymiarowej właśnie za ten okres, za który podatnik otrzymał zwrot nadpłaty. Przy czym podatnik ma zostać poinformowany już na etapie wydania decyzji w sprawie stwierdzenia nadpłaty, że organ podatkowy dysponuje takim prawem.
Dodatkowo na podstawie znowelizowanego art. 79 o.p. dopuszczalne jest złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty w okresie pomiędzy zakończeniem kontroli podatkowej, a jeszcze przed wszczęciem postępowania podatkowego. Z kolei w razie wszczęcia z urzędu postępowania podatkowego w sprawie, w której został złożony wniosek o stwierdzenie nadpłaty, żądanie nim objęte będzie podlegało rozpatrzeniu w tym postępowaniu. Jak czytamy w uzasadnieniu do nowelizacji, nie ma przesłanek do równoległego prowadzenia dwóch postępowań o takim samym zakresie stanu faktycznego i powielania czynności dowodowych. Dotychczas prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty oraz wniosku o zwrot nadpłaty przysługiwało do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Tak wskazane uprawnienie w dalszym ciągu obowiązuje, niemniej pojawiła się potrzeba rozstrzygnięcia kwestii, jak należy załatwić sprawę wniosku, który został złożony tuż przed upływem terminu przedawnienia, istnienie lub żądana wysokość nadpłaty budzi wątpliwość i nie można dokonać jej zwrotu bez decyzji oraz zakończenie postępowania nie jest możliwe przed upływem terminu przedawnienia (w praktyce wnioski wraz z korektą deklaracji skutkujące zmniejszeniem wysokości zobowiązania podatkowego). Mianowicie w chwili obecnej decyzja w sprawie stwierdzenia nadpłaty na wniosek złożony przed upływem terminu przedawnienia może zostać wydana także po upływie tego terminu.
Niemniej przepisy po zmianie przewidują sytuację, która pozwala na złożenie wniosku także po upływie terminu przedawnienia. Takie uprawnienie przysługuje w razie gdy istnienie nadpłaty wynika z porozumienia zawartego w trybie procedury wzajemnego porozumiewania na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska.
Wprowadzona nowelizacja przepisów przynosi również ujednolicenie zasad zwrotu nadpłaty. W chwili obecnej zgodnie z przyjętą zasadą ogólną kwota nadpłaty będzie zwracana na wskazany rachunek bankowy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Dopiero jeżeli taki rachunek nie zostanie wskazany, organ podatkowy dokona zwrotu nadpłaty przekazem pocztowym. Natomiast zwrot nadpłaty w kasie będzie możliwy jedynie na żądanie podatnika (płatnika lub inkasenta), bądź gdy wysokość nadpłaty nie przekroczy dwukrotności kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Należy zwrócić uwagę, że w przypadku gdy zwrot nadpłaty nastąpi w następstwie korekty deklaracji bez wydania decyzji i zostanie dokonany nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, to kwota nadpłaty podlega zwrotowi wraz z odsetkami za zwłokę. W dalszym ciągu organ podatkowy nie będzie jednak mógł wszcząć postępowania w sprawach o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.
Wraz z wejściem w życie znowelizowanej regulacji nastąpiło ujednolicenie terminu zwrotu nadpłaty, który wynosi 30 dni od dnia wydania przez organ nowej decyzji – jeżeli nadpłata powstała w związku z uchyleniem albo stwierdzeniem nieważności decyzji. W takim samym terminie nadpłata zostanie zwrócona w razie wydania decyzji o zmianie, uchyleniu albo stwierdzeniu nieważności decyzji przy jednoczesnym braku obowiązku wydania nowej decyzji. W ramach dodanego do art. 77 o.p. pkt 4a ustanowiono, że 30-dniowy termin zwrotu nadpłaty będzie liczony także od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub publikacji sentencji orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w odpowiednim dzienniku urzędowym lub od dnia, w którym uchylono, czy też zmieniono w całości lub części akt normatywny, jeżeli wniosek o stwierdzenie nadpłaty został złożony przed terminem ich wejścia w życie. Zatem ostatni powołany termin zwrotu ma stanowić uregulowanie występującego w praktyce przypadku, gdy wniosek o zwrot nadpłaty zostaje wniesiony po wydaniu, ale jeszcze przed publikacją lub wejściem w życie przedmiotowych orzeczeń.
Podsumowując, omówione zmiany przepisów mają obszerny charakter, jak również wprowadzają pewne korzystne rozwiązania dla podatników, dlatego warto się z nimi zapoznać. Niemniej, aby mieć pewność, że wniosek o stwierdzenie nadpłaty został sporządzony prawidłowo, zawsze lepiej skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, co będzie skutkowało możliwością szybszego otrzymania zwrotu nadpłaconego podatku.