W dniu 24.05.2021r. ukazała się bardzo istotna i długo oczekiwana uchwała składu 7 sędziów NSA w sprawie dotyczącej sądowej kontroli biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego (I FPS 1/21). Uchwała została podjęta przez NSA w składzie siedmiu sędziów, po rozpoznaniu, na posiedzeniach odmiejscowionych wniosków Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców.
Treść uchwały
Z jej treści wynika, że „Sąd w świetle art. 1 ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U z 2017 r., poz. 2188 ze zm.) oraz art. 1 – 3 i art. 134 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm.) ocena przesłanek zastosowania przez organy podatkowe przy wydawaniu decyzji podatkowej art. 70 § 6 pkt 1 w zw. z art. 70c Ordynacja podatkowa mieści się w granicach sprawy sądowej kontroli legalności tej decyzji (uchwała siedmiu sędziów NSA z dnia 24 maja 2021r. sygn. akt I FPS 1/21).”
Jak było wcześniej
Podjęta uchwała jest konsekwencją dwóch wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30.07.2020r. – I FSK 42/20 oraz I FSK 128/20. Do tej pory organy podatkowego praktykowały bardzo niekorzystne działania dla podatników polegające na doręczeniu zawiadomienia o wszczęciu postępowania karnego skarbowego na krótko przed upływem terminu przedawnienia. Niekiedy nawet miesiąc, dwa przed jego końcem. To powodowało, że termin przedawnienia ulegał zawieszeniu, co dawało organom dodatkowy czas na prowadzenie postępowania podatkowego i wydanie decyzji.
W w.w. wyrokach z dnia 30.07.2020r. NSA sąd zanegował dotychczasowe praktyki administracji skarbowej. Po pierwsze, stwierdził że sądy mogą w każdym przypadku kontrolować zasadność i prawidłowość wszczynania postępowań karnych skarbowych. Po drugie, wszczynanie tych postepowań tuż przed upływem przedawnienia tylko po to, aby zawiesić jego bieg jest nadużyciem prawa. W szczególności, dotyczy to sytuacji, kiedy po wszczęciu postępowania nie są wykonywane żadne czynności poza doręczeniem zawiadomienia. Bezpodstawne wszczynanie postepowań nie może wywoływać negatywnych skutków dla podatnika i jednocześnie pozytywnych dla organu.
Konsekwencje uchwały 7 sędziów
Komentowana uchwała NSA jednoznacznie potwierdza, że sądy administracyjne każdorazowo zobowiązane, ale i uprawnione są do badania, czy wszczęcie postępowania karnego skarbowego w danej sprawie było zasadne i prawidłowe. Wydaje się, że przedstawione stanowisko Sądu kończy dotychczasowe spory, że do kompetencji wojewódzkich sądów administracyjnych należy jednak weryfikacja i ocena przesłanek wszczęcia przez organ podatkowy, na krótko przed upływem terminu przedawnienia, wyłącznie w celu jego zawieszenia i tym samym wydłużenia terminu do wydania decyzji podatkowej. Dodać należy, że niektórych wyrokach WSA zapadłych po 30.07.2020r. sądy uznawały, że zakres ich kognicji nie obejmuje badania przesłanek i okoliczności wszczęcia postępowania KKS w kontekście zawieszenia biegu terminu przedawnienia.