kontrolapodatkowa.pl

Twój przyjaciel w sporze z fiskusem

Projektowana ustawa NOP zakłada zupełnie odmienne podejście do zasad ogólnych prawa podatkowego. Definiuje je inaczej i nadaje im normatywny charakter. Przypomnę, że w obecnym kształcie prawnym zasady ogólne zawarte są w art. 122 – 129 ordynacji podatkowej (dalej: OP) oraz w art. 2a. Poza tymi zawartymi w tekście obowiązującej ustawy pewne zasady zostały ukształtowane przez orzecznictwo i doktrynę. Chodzi mi na przykład o zasadę ugodowego załatwiania spraw, współdziałania podatnika z organem podatkowym, pragmatyzmu, czy proporcjonalności – które w projekcie zyskują walor zasad normatywnych. Przypomnę, iż dziś mamy do czynienia z zasadą: legalizmu, zaufania i informowania, prawdy obiektywnej, czynnego udziału strony w postępowaniu, przekonywania strony, szybkości, pisemności, dwuinstancyjności, trwałości decyzji ostatecznej i jawności dla stron. Do tych zasad zalicza się również ta wymieniona w art. 2a OP, gdzie jest mowa o rozstrzyganiu na korzyść podatnika wątpliwości, co do treści przepisów prawa podatkowego.

W NOP zostały zapisane następujące zasady ogólne prawa podatkowego.

Organy podatkowe działają na podstawie i w granicach prawa. Ustalają treść przepisów prawa podatkowego przy uwzględnieniu konstrukcji podatku, którego przepisy dotyczą. Udzielają zobowiązanemu informacji i wspierają go w samodzielnym, prawidłowym i dobrowolnym wykonywaniu jego obowiązków i korzystaniu przez podatnika z jego prawa. Podatnik jest zobowiązany do współdziałania z organami podatkowymi. Wszystkie nie dające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego, rozstrzyga się na korzyść podatnika. Zakłada się dobrą wiarę zobowiązanego, poza przypadkiem, gdy organy podatkowe znajdą dowód przeciwny. Organy działają w sposób budzący zaufanie, kierują się zasadami bezstronności i równego traktowania zobowiązanych. Podejmują tylko takie działania w celu nałożenia obowiązku na podatnika lub ograniczające jego prawa, które umożliwiają osiągnięcie ustawowego celu, są niezbędne do jego realizacji i przynoszą rezultaty współmierne do nałożonych obowiązków i ograniczeń. Organy podejmują działania, które są najmniej uciążliwe dla zobowiązanego oraz działają w sposób celowy i efektywny. Mogą odstąpić od dokonania wymaganej przepisami prawa podatkowego czynności, jeżeli wiąże się ona z kosztami niewspółmiernymi do rezultatu, pod warunkiem jednak, że nie ogranicza to praw zobowiązanego. Organy podejmują działania niezbędne dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz terminowego załatwienia sprawy podatkowej. Nie dające się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego, po przeprowadzonym uprzednio postępowaniu dowodowym rozstrzyga się na korzyść podatnika. Działania podejmowane są w sposób wnikliwy i szybko, przy zastosowaniu możliwie najprostszych środków prowadzących do zakończenia sprawy. Sprawy nie wymagające zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień załatwiane są niezwłocznie. Organy mogą żądać wyłącznie tych informacji, dokumentów i innych dowodów, do których nie mają dostępu, a które mogą mieć wpływ na wynik sprawy. Przy rozstrzyganiu spraw organy wyważają słuszny interes stron postępowania – zobowiązanego oraz interesu publicznego. Zobowiązany ma zagwarantowany czynny udział na każdym etapie załatwiania sprawy. Organy podatkowe przekonują zobowiązanego do swoich racji, poprzez wyjaśnienie zasadności przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, dążąc do dobrowolnego wykonania obowiązków przez zobowiązanego. Dodatkowo, zmierzają do załatwienia sprawy w porozumieniu z zobowiązanym. Sprawy podatkowe załatwiane są pisemnie, w tym przy braku zastrzeżeń w postaci elektronicznej. Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne i zawsze jawne dla stron. Decyzje, od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym korzystają z przymiotu ostateczności. Ich zmiana, uchylenie, stwierdzenie nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić wyłącznie w przypadkach wskazanych w ustawach.

Widać, że znaczenie i jakość projektowanych zasad ogólnych prawa podatkowego, w porównaniu do dziś obowiązujących to znakomita wartość dodana. Ich katalog nie jest zamknięty i może być uzupełniany w miarę nowych rozwiązań wypracowanych przez orzecznictwo i doktrynę. Ważnym elementem wzbogacającym zasady ogólne prawa podatkowego i wychodzącym naprzeciw oczekiwaniom podatników jest także zbiór praw i obowiązków zobowiązanego. Przepisy wcześniej nie znane prawu podatkowego. Istotnym jest, że poprzez ich zamieszczenie w NOP zyskały one charakter normatywny. To w konsekwencji oznacza, że organy podatkowe muszą je przestrzegać i nie mogą już ich lekceważyć i nie zauważać.

Zobowiązany ma zatem prawo do:

• rzetelnego, bezstronnego, sprawnego i terminowego załatwiania jego spraw;
• otrzymania informacji i wsparcia;
• ochrony prywatności oraz zachowania danych w poufności;
• wyboru sposobu opodatkowania;
• zapłaty podatku w kwocie nie wyższej niż wymagana przez przepisy prawa podatkowego;
• korygowania deklaracji;
• uzyskania zwrotu nadpłaty oraz zwrotu podatku;
• stabilizacji stosunków prawnych przez przedawnienie;
• ubiegania się o ulgi w spłacie;
• reprezentowania przez pełnomocnika;
• czynnego udziału w postępowaniu podatkowym;
• załatwienia sprawy w porozumieniu z organem podatkowym;
• zaskarżenia rozstrzygnięć organów podatkowych;
• składania skarg i wniosków;
• otrzymania zaświadczenia.

Do obowiązków zobowiązanego należy z kolei:

• rzetelnego i niewadliwego prowadzenia ksiąg podatkowych oraz ich przechowywania w sposób gwarantujący dostęp do nich uprawnionym organom;
• współdziałania z organami podatkowymi;
• terminowego zgłaszania właściwym organom podatkowym okoliczności powodujących powstanie, zmianę lub ustanie obowiązków lub praw;
• samoobliczenia podatku;
• rzetelnego sporządzania i terminowego składania deklaracji;
• terminowej zapłaty podatku;
• zwrotu kwoty pieniężnej otrzymanej od organu podatkowego nienależnie;
• terminowego dostarczania informacji i dokumentów oraz przedstawiania innych dowodów będących w jego posiadaniu;
• niepodejmowania działań utrudniających weryfikację prawidłowości wykonywania obowiązków.